Yazılarımı takip eden arkadaşlara; burada sadece kendi kişisel deneyimlerimi ,pozitif bilimle harmanlayarak paylaştığımı hatırlatarak yazıma devam etmek istiyorum.Akvaryumlar sonuçta dış dünyanın küçük bir prototipi olduğuna göre ,dünyamızdaki bulaşıcı hastalık kaynaklarının da bu renkli dünyaya musallat olması elbette doğaldır.Nedir bunlar;
1-Virüsler (http://baytarizm.blogspot.com.tr/2012/06/baliklarin-viral-hastaliklari.html)
2-Bakteriler (http://denizati.atspace.com/hastalik/bak.htm)
3-Mantarlar (http://www.mainboard24.com/akvaryum/219692-baliklarda-mantar-hastaligi.html)
4-Parazitler (http://bornovavet.gov.tr/PDF/Baliklarinparaziterhastalik.pdf)
Ben hepsi için yanlarına faydalanabileceğiniz birer web sitesi ilave ettim.Gelelim bulaşıcı hastalıklara yaklaşımımız nasıl olmalı sorunumuza.Kesin tanı çok önemli elbette.Tanınız kesin ise,tedavisi olan bir hastalıksa işiniz daha kolay olacak.Tedaviye başlamadan önce bu hastalığın sebebini düşünmeliyiz.Kötü su şartları,akvaryum kapasitesinin üzerinde balık sayısı,tüm akvaryuma uygulanan ve doğal florayı bozan ilaç kullanımı,tubifex vb. canlı yem kullanımı,yetersiz filtrasyon,tank şartlarında ani oksijen/ph/tuz oranı/ısı değişimleri ve tanka yeni katılan balık ,bitki,dekorasyon malzemesi vb. olup olmadığı irdelenmelidir.Varsa bunların düzeltilmesi,hasta balıkların ayrı bir tank içinde tedavi edilmesi elbetteki ilk yaklaşım biçimimiz olmalıdır.
Tedavisi varsa dediniz,neleri tedavi edebiliyoruz diye bir soru işareti kafanıza takılabilir.Önceliklere viral hastalıklarda maalesef başarısızız.Böyle bir hastalık husule geldiğinde,genelde tüm balıkların itlafı ve tüm sistemin dezenfeksiyonuna kadar olay ilerler.Bu hastalıklar tank da çok hızlı ve ani kayıplarla giden tablolara sebep oluyor genelde.Maalesef siz itlaf etmeseniz de,doğal sonuç bu oluyor.
Paraziter hastalıkların bir kısmı da tedavisiz hastalıklar.Bunlar genelde canlı yem olarak kullandığımız canlılardan ve özellikler tubifex tubifex denilen kurtcuklardan bulaşıyor.Özellikle tubifex tubifex bazı parazitlerin ara konağı.Ara konak demek,bu parazit tubifex tubifex de hiçbir hastalık yapmıyor,kurtcuk tamamen sağlıklı oluyor,hastalık tubifex tubifex verilen balıklarda husule geliyor demektir (Bu kurtcukları kullanmayan arkadaşları merak ediyorsanız https://www.facebook.com/groups/1637605913165606/?fref=ts). Hızla balıkları ölüme götürenleri olsa da paraziter hastalıklar genelde balıkta vücut direncinde düşüş,hayvanın zayıflaması,düşkünleşmesine neden oluyor.Bu balıklarda ikincil olarak ortaya çıkan bakteriyel enfeksiyonlar ve mantar daha çok onların kaybına neden oluyor.
Bakteriyel hastalıklar da büyük kısmını tedavi edebildiğimiz hastalıklardan.Geniş spektrumlu antibiyotiklerle bir çoğu tedavi edilebilir.Bunlarda sıkıntı tüm tanka ilaç verdiğimizde,tankın doğal florasını da bozuyor olmamız.Ama karantina tankında hasta balıkları tedavi ettiğimizde,ana tank da hastalık tekrarlarsa,ana tanka da ilaç vermemiz gerekecektir.
Çok geç kalınmamışsa mantarların da büyük kısmını tedavi edebiliyoruz.Kötü su şartları,tüm tanka antibiyotik verilmesi gibi durumlardan sonra gelişebiliyor.Karantina akvaryumunda hasta balıkları ayırıp tedavi etmeye daha uygun hastalıklar.Çoğu klasik yöntemlerle (metilen mavisi,tuzlu su banyosu vs.) tedavi olabiliyor.
Sonuç olarak her hastalıkta olduğu gibi korunma tedbirleri çok önemli.Hastalık oluşturacak nedenleri tankımızdaki balıklara yaşatmamak öncelikli hedefimiz.Hastalık olduysa etkenin tespiti çok önemli elbette.Benim burada asıl değinmek istediğim nokta,etkeni tespit edemediğimiz durumlar.Diyelim ki tank içi şartlarımız ideal olmasına rağmen ölümler var,internetten aradık taradık bir türlü etkeni tespit edemedik.Hastalığın seyri çok hızlı ise,çok sayıda ani ölümler oluyorsa etkenin virüs yada bakteri olabileceği aklımıza gelmeli.Virüsleri tedavi edemediğimiz aşikar ama viral enfeksiyonda bile ölümü ,ikincil bakteri enfeksiyonu yapabilir.O yüzden öncelikle karantina akvaryumunda geniş spektrumlu bir antibiyotik tedavisi denenebilir.Ana tank için de akriflavin veya akriflavin içeren ilaçlar kullanmanızı öneririm ki,bu madde antiseptiktir aslında.Akriflavin tek hücreli bazı parazitleri,mantarları,yüzeyel bakteriyel enfeksiyonları tedavi edebilir.Tank içinde kalanlarda tekrarlama olursa mecburen tank için de antibiyotik kullanılması gerekecektir.Tabi bu tank florasını bozacağı için kompleks bir duruma yol açacaktır.Günlük %30 u geçmeyen su değişimleri,tank başına düşen balık sayısının azaltılması,gerekirse hazır bakteri kültürleri kullanımı ile zamanla düzgün floranın gelişmesi sağlanmalıdır.Süreğen olarak balıklarda giderek zayıflama,iştahsızlık,kuytulara çekilme,düşkünlük vb. genel hastalık halleri ve zaman zaman ölümler varsa,tespit edemediğimiz hastalık etkeni büyük ihtimalle parazittir.Parazitler çok çeşitlilik gösterdiği için tedavisi de çeşitlilik gösterecektir.Ölümler hızlanırsa ikincil bakteriyel enfeksiyonun geniş spektrumlu antibiotik ile tedavisi,üzerine parazitin tedavisi gerekecektir.Mantar enfeksiyonları genelde daha izole seyreder ve karantina tankında metilen mavisi/akriflavin gibi klasik akvaryum ilaçlarıyla tedavi oranları yüksektir.
Burada yazdıklarım benim kendi yaklaşımımdır.Tamamen 34 yıllık hobici,25 yıllık tıp hekimi bilgilerimin bir sentezidir.Çok geniş bir konuyu mümkün olduğunca kısa ve anlaşılır şekilde ele almaya çalıştım.Belki birkaç balığın kurtulmasına yardımcı olabilir düşüncesiyle yazılmıştır.Herkese iyi hobiler.
Ergün Şahin